Dydh da. Ottomma rann nowydh kevres "Ebrenn y'n nos"
mis-Du.
An mis ma, yma an nosow hwath orth aga hirhe. Wosa an klokkys eth
war-dhelergh an howlsedhes eth a-varra.
War Kalann Gwav yma'n howlsedhes (diworth Kardhinan) 1655, ha'n
diwedh an mis, dhe'n 30ves, 1618. Howldrevel yw 0709 dhe'n dhalleth
an mis ha 0756 dhe'n diwedh.
Yma an pedrek Pegagus hag Andromeda hwath gweladow, dell leveris vy
yn mis-Hedra.
My a vynn derivas nebes a'n bagas ster Pleiades, neb
yw aswonnys avel 'An seyth hwoer', po M45. Yth
yw an bagas na ogas ha peswar kans ha hanter blydhen-wolow diworthyn.
Yn spit an hanow, yma moy es
mil sterenn y'n bagas. Yma
niwl-ster dastewynnyans a-dro dhe'n ster, nag
yw es dh'y weles marnas
yn skeusennow hir aga diskudhans.
 |
| An Pleiades, niver 45 yn Katalog Messier. Imaj diworth Wikimedia/Digitized Sky Survey. |
 |
| Niwl-ster dastewynnyans y'n Pleiades. Imaj diworth Wikimedia/HST. |
Yma an Pleiades
poesek yn henhwedhlow lies poblow, y'ga mysk an Geltyon. An kynsa
delinyans an Pleiades
usi
aswonnys yw Plasenn
Ebrenn
Nebra ogas ha 1600 KK. Hi yw
plasenn alkan gans imaj an howl ha'n loer
ha nebes sterennow. Diskudhys
o hi yn
tre Almayn,
Nebra, ha dre hwilans
isotop aswonnys yw bos
owr ha sten ynno a dheuth a Gernow. Paperys skrifys a-dro dhe fenten an owr (Ehser et al. 2011, Eur. J. Mineral, Vol. 23 895-910) ha'n sten (Haustein et al. 2010, Archaeometry Vol. 52 5(2010) 816-832). Gwiasva Plasenn Ebrenn Nebra dhe'n Landesmuseum für Vorgeschichte Sachsen-Anhalt.
 |
| Plasenn Ebrenn Nedra. Erthygel Wikipedia - a vynn nebonan y dreylya dhe Gernewek? Gwydheo yn hy hever yn Almaynek. |
Yn
henhwedhlow Grek an Pleiades
o myrghes Atlas ha Pleione ha kowetha Artemis, a wrug bos treylys yn
ster dhe dhiank rag Orion.
Rag lies henboblow, termyn an
blydhen pan wrug an Pleiades
gwelys kynsa a-rag an howl yn bora o poesek y'ga kalendar.
An loer yw orth hy kwartron diwettha 3a mis-Du, loer nowydh an 11ves,
kynsa kwartron 19ves ha loer leun dhe'n 25ves.
Nyns yw planetys
gweladow y'n
ebrenn gorthugher
marnas Uran ha Neptun, yn gorthugher a-varr. Yth yns i re bell ha
gwann aga splannder dhe vos gweladow dre dhewlagas
noeth, mes gans map ster ha diwlagatell po pellweler y hyllons i
bos gwelys. Nyns yw possybl
dhe weles travyth
marnas disk munys glas. Neptun
yw poesek yn istori kernewek, drefenn wrug John Couch Adams o genys
yn Lanest ogas ha Lanstefan yn Kernow y dhargana dre awrgrym. Yth esa
an movyans Uran dihaval orth an pyth o gwaytys dre tybieth gravedh
Newton. Nebonan yn Pow Frynk,
Le Verrier a wrug gul an keth awrgrym yn kettermyn ha'n diskudhans y
honan o gwrys yn Almayn.
Y'n
ebrenn bora yma Meurth, Gwener ha Yow gweladow y'n soth-est kyns an
howldrevel, ha Mergher isella y'n soth-est a-varr y'n mis ha dos ha
bos anweladow ogas dhe'n howl diwettha y'n mis.
Kyn hwra New Horizons
spedya yn efander down, yma ev hwath danvonn y dhata.
Ev a wrug danvonn skeusennow an loeryow Pluton: Charon,
Hydra, Nix, Styx ha Kerberos.
 |
| Imaj diworth gwiasva New Horizons. |
An efanvos DAWN usi
ow resegva an planet korr
Keres a yn resegva isella,
owth usya y jynn dhe diyskynn diworth ughelder 1470 km bys dhe 380km. Ev a wra gul skeusennow manylys anodho.
NASA a wrug kollenwel efanvos nowydh OSIRIS-REx a
wra lonchya mis-Gwynngala nessa, ha mos dhe blanetik ogas dhe'n
norvys, Bennu, usi
500m y vraster.
An towlenn yw dhe dreyla 2
vlydhen y'n fordh dhe'n planetik, ha kavoes sampel doust ha temmigow
karrek anodho, ha'y
dhri
dhe'n norvys arta yn 2023.
 |
| OSIRIS-REx. Gwiasva NASA yn y gever. |
ESA
a wrug dewisa savle-tira
rag ExoMars, an
rosyell a vynnons i tira war
eneb Meurth yn 2019. I a vynn hy thira
yn Oxia Planum, mayth
eus kanalys sygh a'n jeffa dowr yn termyn eus passyes. Mar
nyns yw an efanvos parys rag lonch mis-Me nessa, y fydh delatys rag
dew vlydhen dhe wortos an
nessa alinyans Meurth ha'n
Nor.
 |
| Rosyell ExoMars 2018. Imajys diworth Spaceflight Now/ESA. |
 |
| Savle tira yw dewisys, gans ughelder lymnys dre liwyow. |
 |
| Mars yw an lonch delatys, y hyll tira yn Oxia Planum hwath, po Aram Dorsum po Mawrth Vallis. Henn a styr 'Nans Meurth' yn Kernewek - an hanow 'Mawrth Vallis' yw kemmysk Kembrek ha Latinek. Yma lies Valles war Meurth gans hanow an planet Meurth yn lies yethow arnowydh ha hen. Yn sur yma lowr a nansow heb hanow war Veurth rag kavoes spas rag 'Meurth Vallis'. |
Bys nessa prys.
No comments:
Post a Comment