Daily exercise under quarantine 29/03/2020

A hedge with brambles among other plants. The brambles still show last year's leaves along with this year's growth

St. Allen churchyard

I'm not planning on joining the folks in here just yet, so still not planning on getting the virus.

The Rainforest - an Koeswik Glaw

Magnolia tree

Some of my plants that live at my parents house 28th March 2020

Here I show you around the garden at my parents house, including some of my own plants that currently live there, including the dahlias and lavenders grown from seed which aren't looking very happy after being exposed to some unusually dry air, a camellia seed that was originally harvested from one of my parents camellia plants which has germinated, chilli seedlings (Chocolate Cherry and Aji Lemon/Yellow Cayenne) - harvested seeds from plants I grew last year, more than one Kea Plum tree, Kiwi fruit, tulips, gooseberry, Chilean Guava (Ugni molinae), an apple tree, a pear tree, Dicksonia antarctica tree fern, and various Camellia.

Daily exercise under quarantine 27/03/2020

Dinosaur - Arghpedrevan

In Gerlyver Meur, the word given for "dinosaur" is 'arghpedrevan'. This is also the word used in the standard written form online dictionary

'pedrevan' is the word for "lizard" and relates to its behaviour of walking on all fours. However modern paleontology has placed the dinosaurs much closer to modern birds, and even will refer to the former as "non-avian dinosaurs" and "avian dinosaurs". It was formerly thought that the dinosaurs became extinct 65 million years ago, but it is now thought the "non-avian dinosaurs" became extinct 66 million years ago.

The English-Cornish dictionary of Nicholas Williams offers:

Welsh uses dinosor:

More recently words for "avian dinosaur" and "non-avian dinosaur" are on termau.cymru#dinosaur

Therefore in Cornish, the following could perhaps be offered? I am assuming that the SWF would use dinosor rather than the spelling dinosaur.

• Avian dinosaur - 'dinosor edhnek' 
• Non-avian dinosaur - 'dinosor anedhnek'

Daily exercise under quarantine 26/03/2020

Some bulbs in the park.

Daily exercise under quarantine 25/03/2020

I did a short cycle ride today.

A gateway off a minor road near Truro

Daily exercise walk under quarantine 24th March 2020

I'm thinking of putting on my blog a picture from my daily exercise walk, something in the local area that isn't a typical tourist sight or necessarily a great picture, but to show solidarity, because I am aware that for some people, these quarantine restrictions will be much harder than they are on me.


Here is the one from Tuesday 24th March 2020.

Ebrenn y’n Nos – mis-Meurth 2020

This is a transcript for the March 2020 'Ebrenn y'n Nos'  piece I prepared for Radyo An Gernewegva, broadcast in #474.
 
Dydh da.

My a vynn kewsel a-dro dhe’n sterenn Betelgeuse (yma nebes fordhow dh'y leverel, my a erviras a-barth Beteljouz), yw kevys yn rannneves Orion. An ranneves Orion a dhiskwedh yn soth yn kres an nos dres an gwav, ha hwath es dhe'y weles yw yn mis-Meurth.

Ranneves Orion. Imaj diworth Wikimedia Commons.

Yma dew steren gorgowr gweladow yn apert yn Orion. Dhe’n kornell deghow a-is yma Rigel, sterenn gorgowr glas. Rigel yw aswonnys ynwedh avel Beta Orionis, hag yw gensi braster 0.05-0.18. Yth yw hi yn splannder an seythves y’n ebrenn nos. Hi yw esel klass spektrek B8, gans liw glas-gwynn ha tempredh hy enep yw 12000 Kelvin. Hy gronnedh yw onan gronnedh an howl warn ugens, ha’y splannder gwir yw ogas ha 120,000 gweyth an huni gans an howl, hag hy fellder yw a-dro dhe 860 a vledhenyow-golow.

Imaj diworth Vojtěch Bauer / APOD

An sterenn Betelgeuse yw y’n kornell kledh a-wartha ranneves Orion. Hi yw aswonnys avel Alpha Orionis, yn despit dhe vos dell usys, gwanna ages Rigel. Betelgeuse yw steren gorgowr rudh, yn klass spektrek M1-M2. Tempredh hy eneb yw 3590 Kelvin. Hy gronnedh yw dewdhegweyth gronnedh an howl ha’y golowder gwir yw ynter 90000 ha 150000 golowder an howl. Hy fellder yw a-dro dhe 640 a vledhenyow-golow. Splannder Betelgeuse yw chanjyadow, ynter braster zero ha +1.6. Kyn dell vydh usys Rigel yw splanna, Betelgeuse o henwys avel Alpha Orionis gans Johann Bayer yn 1603. Yn mis-Hedra 2019 hy splannder o braster +0.5, ha hi a dhallethi gwanna dres an misyow a sew, ha lemmyn yw braster +1.6. Erbynn mis-Hwevrer 2020 an sterenn o mar wann es o hi y'n diwettha pymp bledhen warn ugens. Yn termyn ma, an splannder gans Betelgeuse yw sad, ha didhurek via dhe witha lagas warnedhi mar kwra hi klerhe arta, po gortos gwann.

Golowder Betelgeuse ow chanjya y'n misyow seulabrys. Imaj diworth Wikimedia Commons / AAVSO.

Pan o Betelgeuse hi splannder usadow, yth yw hi an degves splanna steren y’n ebrenn nos. Mes drefenn hi bos gorgowr rudh, an brassa rann a’y splannder yw yn is-rudh. Mar amontyewgh splannder yn pub rann an spektrum, Betelgeuse yw sterenn an moyha splann y’n ebrenn.
 

Kledh: 22a mis-Hwevrer 2012, Deghow: 21a mis-Hwevrer 2020. Imaj: User:Vesta / Wikimedia Commons

Yma nebes kows a lever bos Betelgeuse ow kwannhe drefenn an sterenn a wra tardha yn skon, avel supernova. Gwir yw bos Betelgeuse sterenn an par a yll tardha avel supernova, hag avel steren gorgowr rudh, ogas ha’n penn hy bewnans yw. Byttegyns, yn steronieth, yn skon a yll styrya nep termyn yn nessa kans milvlydhen.

Yma imajys Betelgeuse gwrys gans an Pellweler Pur Vras yn Mirva Soth Europek yn Chile: https://astronomynow.com/2020/02/14/esos-very-large-telescope-shows-dramatic-dimming-of-betelgeuse/

Dell vydh usys, pub steren yw gwelys avel poynt, mes gans maynys an moyha avonsys hag an interferometer gans an Pellweler Pur Vras, possybl yw dhe weles nag yw Betelgeuse rond yn tien. Possybl yw an gwannder seulabrys kawsys gans nebes doust a-dro dhe'n steren.

Yn mis-Meurth, dydhyow an loer yw: kynsa kwartron dhe’n nessa mis-Meurth, loer leun an nawves, diwettha kwartron an hwetegves, ha loer nowydh yw an peswora warn ugens mis-Meurth. Dhe’n ugensves mis-Meurth yth yw an kehysnos gwaynten, ha’n dydh an keth hirder ha’n nos.

An planet Gwener yw bannek y’n ebrenn gorthugher wosa an howlsedhes. Yow, Sadorn ha Meurth yw gweladow kyns an bora. Dhe'n etegves mis-Meurth, y fydh an loer gwarek yn ogas dhedha, isel yn ebrenn soth-est kyns an bora.

Yma gans NASA an Transiting Exoplanet Survey Satellite – an Loerell Hwithrans Eksoplanet Treustremenel.

An loerell TESS kyns hy lonch dhe 18ves mis-Ebrel 2018. Imaj diworth NASA

Steronydhyon a usyas an loerell ma dhe dhiskudha planet nowydh, a yllsa skoedhya bewnans, gans myns kepar hag an norvys. An planet yw henwys TOI 700d drefenn ev a res a-dro dhe'n ster TOI 700, ster korr rudh ogas ha 40 kansrann gronnedh an howl, dhe bellder ogas ha 100 bledhen-wolow dhe-ves. TOI 700d a res a-dro dh'y sterenn yn ogas ha 37 dydh, ha myns ogas ha 20 kansrann moy ages myns an norvys. Yma dew planet arall y'n system na, TOI 700b yw ogas ha'n keth myns an norvys, hag a res a-dro yn deg dydh, ha TOI 700c yw triflek myns an norvys ha resa a-dro yn 16 dydh.

 https://astronomynow.com/2020/01/07/tess-finds-its-first-earth-size-planet-in-host-suns-habitable-zone/

Yma eksoplanet arall henwys KELT-9b diskudhys dhe vos an poettha planet gans tempredh a 4300 degre Celsius. KELT-9b o diskudhys gans an "Kilodegree Extremely Little Telescope", an Pellweler Pur Vunys Mil Degre, drefenn nag yw an pellweler bras mes gans galladewder mires orth myns meur an ebrenn. An planet ma yw aswonnys avel Yow Poeth drefenn yth yw planet bras kepar ha Yow, mes pur ogas dh'y sterenn. https://astronomynow.com/2020/01/27/hottest-known-exoplanets-dayside-atmosphere-a-toasty-4300-c/

Lymnans artek KELT-9b diworth NASA/JPL-Caltech

Efanvos Europek "Solar Orbiter" - Resyor Howlek a veu lonchys 9ves mis-Hwevrer. An efanvos ma a wra studhya an howl, ha resya a-dro yn-mes playn an eklyptek, ha studhya rannow aghelek an howl. Ev a wra treusneyja an planet Gwener yn mis-Kevardhu an vledhen ma, dh'y weres chanjya y resegva yn-mes playn an eklyptek. An efanvos a wra durya pymp bledhen dhe dhrehedhes resegva ynklinys a-barth y ragdres.:

https://astronomynow.com/2020/02/11/solar-orbiter-launched-promises-first-looks-at-suns-hidden-poles/

Yma pellweler howl nowydh henwys an Pellweler Daniel K. Inouye a wra studhya an howl yn manylus. An pellweler ma yw a-wartha menydh Haleakala yn Hawaiʻi, hag a yll gweles manylyon mar vyghan avel 30 kilometer war an howl.:

https://astronomynow.com/2020/01/29/daniel-k-inouye-solar-telescope-dazzles-with-first-light-images/

Da via genev ma pe an gewer da lowr dhe weles an ebrenn yn ta. Pesyewgh mires a-vann!

bys nessa prys,

Davydh Trethewey

Rann bonus!

Yma an gwydheo ma a-is gwrys diworth imajys a'n Lunar Reconnaisance Orbiter a dhaswra vu an loer esa gwelys gans stervarners Apollo 13 hag esens i ow resek a-dro dhe'n loer.

Ebrenn y'n Nos - mis-Genver 2020

This is a transcript for the January 2020 'Ebrenn y'n Nos'  piece I prepared for Radyo An Gernewegva, broadcast in #469.

Dydh da.

Ottani y’n gwav, hag usi an nosow hir. Yth esa an howlsavla gwav dhe’n nessa warn ugens mis-Kevardhu. An howldrevel yn Truro esa orth 08:18, ha’n howlsedhes dhe 16:20. A-ban an termyn na, an dydh a wra hirhe nebes pub dydh.

Yma an loer dhe’n kynsa kwartron an nessa mis-Hwevrer, loer leun dhe’n nawves, an diwettha kwartron dhe’n pymthegves, ha loer nowydh an tressa warn ugens mis-Hwevrer. Loer kynsa kwartron a vydh arta dhe’n nessa mis-Meurth, ha’n loer leun dhe’n nawves mis-Meurth.

Meurth a dhiskwedh kyns an bora yn mis-Genver ha mis-Hwevrer, hag a wra neshe dres misyow an bledhen ma, bys dh’y enebieth dhe’n peswardhegves mis-Hedra 2020.

Y'n blydhen 2020 yma towlennow dhe lonchya lestri efanvos dhe Veurth. Towlennys yw dhe lonchya an hwithrell Europek ExoMars gans gwandryell, ha’n an hwithrell Meurth 2020 gans NASA. ExoMars a vydh lonchys yn mis-Gortheren 2020, mar kwrons i seweni erbynn kaletterow gans y parachytys.

https://science.sciencemag.org/content/366/6469/1061

Nowedhheans wosa darlesa: yma ExoMars delatys bys dhe 2022 y'n termyn ma http://www.esa.int/Newsroom/Press_Releases/ExoMars_to_take_off_for_the_Red_Planet_in_2022

Meurth 2020 a vydh lonchys a’n hav ma ynwedh, ynter seytegves mis-Gortheren ha’n pympes mis-Est. Y fydh dewisyans hanow rag an gwrandryell, a vydh kepar ha'n huni war Veurth seulabrys henwys Curiosity https://spaceflightnow.com/2020/01/22/nasa-invites-public-to-vote-on-name-for-mars-2020-rover/

Dhe dhewdhegves mis-Kevardhu yth esa ervirans poesek. Yma an hwithrell efanvos OSIRIS-REX ow studhya an planetik Bennu, ha NASA a dhewisas py le war an planetik hi a wra tira. Yth esa peswar savla possybl, henwys yn ansodhogel Osprey, Kingfisher, Nightingale ha Sandpiper. Yn kernewek an henwyn edhen yw hok an puskes, pyskador an myghtern, eos ha pibydh. Dhe’n dewdhegves mis-Kevardhu NASA a wrug dewis yntredha, an savla Eos. Y fydh an tirans ma a-dro dhe mis-Est 2020 hag an efanvos a wra kemmer sampel a'n planetik.

https://www.nasa.gov/press-release/x-marks-the-spot-nasa-selects-site-for-asteroid-sample-collection

Yma an pellweler efanvos Spitzer drehedhes diwedh y ragdres dhe’n degves warn ugens mis-Genver. Yma an pellweler ma onan a wra oberi yn rann is-rudh an spektrum tredandennvenek. Yth esa an pellweler ma lonchys yn efanvos yn 2003, hag an pellweler ma a dremensa termyn marthus hirra ages o gwaytys. Dres nebes blydhynnyow yth esa an helium linek gesys dhe goll, mes yth esa hwath possybl usya an pellweler dhe’n lyha yn rann an spektrum. Soweth lemmyn yth yw moy kales dh’y usya drefenn nebes rannow elektronek dhe hedhi oberi, ha’y pellder diworth an norvys yn y resegva ynkressya ha kalessa yw dhe gul keskomunyans ynter an norvys ha'n efanvos. Ytho, NASA a wrug ervira dri ragdres dhe’n penn dhe’n diwedh mis-Genver 2020.

An pellweler ma re beu marthys yn sewen ha ystynna a wrug yn lies fordhow agan godhvos a eksoplanetys, furvyans ster, galaksiow ha kosmologieth.

http://www.spitzer.caltech.edu/news/2252-ssc2020-08-NASA-s-Spitzer-Space-Telescope-Ends-Mission-of-Astronomical-Discovery

Yth esa areth warlinnen diworth NASA war chanel "NASA Jet Propulsion Laboratory" henwys "Spitzer's Final Voyage" war Youtube: 

Yma lonch arall an loerelligow Starlink gans an negys SpaceX gans Elon Musk. An peswora bagas anedha a vydh lonchys yn skon. Towlennys o dhe'n seythves warn ugens mis-Genver mes delatys o rag termyn ha my ow rekordya hemma https://spaceflightnow.com/2020/01/27/falcon-9-starlink-3-mission-status-center-2/

Pan vydh lonchys possybl vydh gweles tren a’n loerelligow. An wiasva www.heavens-above.com a wra diskwedh pestermyn possybl via aga gweles.

My a venegas an Parker Solar Probe yn rann Ebrenn y'n Nos kyns, an efanvos ma a wra oberi yn ta hwath hag a wra y beswora howlnesva dhe'n nawves warn ugens mis-Genver. 

http://parkersolarprobe.jhuapl.edu/News-Center/Show-Article.php?articleID=140

Meni an hwithrell ma a wrug son a'n musurans an gwyns howlek.

https://soundcloud.com/jhu-apl/sets/sounds-of-the-solar-wind

Blydhen nowydh da ha bys nessa prys,

Davydh Trethewey