This is a transcript for the November 2019 'Ebrenn y'n Nos' piece I prepared for Radyo An Gernewegva, broadcast in #456.
Ebrenn y’n Nos – mis-Du 2019
Dydh da.
Yma neppyth arbennik y’n ebron dydh an mis ma.
Yma treustremen Mergher dhe’n unnegves mis-Du. An planet Mergher a wra alinya dhe’n Howl yn unyans isella yn fenowgh, mes drefenn resegva Mergher yw ynklinys na wra Mergher mos a-rag an Howl yn poran pub tro. Mergher a wra mos a-rag an Howl dhe 12:35 dhe’n unnegves mis-Du, ha dres hwegh our y hwra kylgh du planet Mergher treustremena an Howl.
Transit of Mercury on November 11 2019 diworth LarryKoehn war Vimeo.
www.shadowandsubstance.com/?p=142
Na wra mires orth an Howl gans lagas noeth po gans pellweler po devis optek arall, saw gans sidhel howlek dhe iselhe golowder ha dewynnyans toemmder a’n Howl. Krevder an dewynnyans a yll gul damaj dh’agas dewlagas. Fordh arall gweles an Howl yw dre valegans, gorra folenn paper a-dryv an lagattell dewweler po pellweler.
 |
| Imajys diworth lyvrik an Kowethas Stereieth Ryel: |
Yma komet usi orth y vos dres agan system howlek a wrug mos diworth spas yntersterek. Yth o diskudhys gans steronydh bodhesik Gennady Borisov. Y hanow sodhogel yw 2/I Borisov drefenn yth yw saw an nessa taklenn yntersterek re bos diskudhys, gans resegva hyperbolek dhodho, nag yw kelmys dh'agan system howlek.
An kynsa taklenn yntersterek yw ʻOumuamua diskudhys yn 2017. Drefenn nag o koma po lostenn dhodho, yth o gelwys avel asteroid yn le komet, ha henwys wosa ger Hawaiiek a styr 'aspier'.
An komet Borisov a wra treyla dres an system howlek saw unnweyth ha mos dhe-ves arta bys dhe dhownder spas yntersterek.
Y howlnesva a vydh 7ves mis-Kevardhu 2019, hag yw 2 unnses steronieth diworth an howl hag ogas dhe'n keth diworth an norvys. Ny vydh pur splann, dell hevel y fydh edhomm pellweler bras dhe'y weles.
 |
| Komet yntersterek 2/I Borisov. Imaj: Mirva Gemini/NSF/AURA |
Yma ugens loer nowydh diskudhys a-dro dhe Sadorn.
 |
| Loerow Nowydh diskudhys dhe Sadorn. Imaj: Carnegie Institute for Science |
Lies a'n loerow Sadorn yw henwys a-wosa an Titanys diworth henhwedhlow Grek. Mes, lemmyn yma moy a loerow Sadorn es Titanys Grek. Ytho, nebes a'n loerow yw henwys a-wosa kewri diworth henhwedhlow erell. Yma loerow henwys a-wosa kewri Inuit, Norgaghek ha Keltek! Pyneyl anedha yw ervirys herwydh parametrow an resegva.
Y'n 20 loerow nowydh, dew anedha yw diworth an bagas Inuit, seytek yn bagas Norgaghek, hag onan yn bagas Keltek.
An steronydhyon a wra govynn orth profyansow henwyn, yn maner kepar hag a wrussons i rag loerow Yow, ha'n skol yn Lanneves a brofyas "Pandia".
Y hyll kewri Kernewek ri hanow dhe'n loer nowydh diskudhys yn bagas keltek.
An loerow Keltek seulabrys yw Tarvos, Albiorix, Erriapus ha Bebhionn.
Tarvos yw Tarvos Trigaranus diworth henhwedhlow Gaulek. Yma koloven yn Paris "koloven an marners" gans imaj tarow gans tri garan usi ow sevel warnodho.
 |
| Tarvos Trigaranus ha Vulcan. Imaj: Wikimedia Commons |
Albiorix yw kowr Gaulek, ha'n hanow a styr "Myghtern a'n bys". An kynsa elvenn yw kognat dhe elfydd yn Kembrek Kanol, ha martesen an hanow y'n Kernewek yw Elvydhruw. Ev o kelmys gans an duw Romanek Meurth.
elfydd1 [< Clt. *albíi̯ō o’r gwr. *albho- ‘gwyn’, fel yn yr e.p. Gal. Albiorix, Albiorica; dengys ystyr (b), fodd bynnag, ddarfod tybio fod perthynas rhyngddo a’r Llad. elementum]
eb.g. (bach. elfyddan) ll. (adran (b)) elfyddau, elfyddion.
a Byd, daear; tir, gwlad, rhanbarth, bro, ardal, cymdogaeth:
world, earth; land, country, district, neighbourhood.
Erriapus yw duw Gaulek arall, ha Bebhionn yw duwes Iwerdhonek o kelmys gans dineythyans flogh. Styr an hanow yw "benyn deg" po "benyn velodius".
An loer nowydh a yll bos henwys rag kowr kernewek yw S/2004 S 24 en.wikipedia.org/wiki/S/2004_S_24
Martesen y hyllyn ni profya henwyn Kormoran, y wreg Kormelian, Bolster, po Tregeagle avel hanow rag an loer nowydh.
 |
| Delinyans an kowr Cormoran a wra ladra gwarthek. Delinys gans Arthur Rackham yn lyver gans Flora Annie Webster Steel (1918) Project Gutenberg Wikimedia Commons |
Bran o den a vri yn Kernow y'n termyn eus passyes, kovskrifys war an Men Skrifa gans skrifenn "Rialobran Cunovali Fili". Dell hevel, yth esa an den henwys a-wosa hanow kowr y'n henwedhlow Mabinogion yn Kembra, Myghtern Bran, aswonnys avel Bendigeidfran.
Res yw dhe dhannvonn Tweet orth @SaturnLunacy gans an hashnos #NameSaturnsMoons erbynn 6ves mis-Kevardhu 2019.
Bys nessa prys,
Davydh Trethewey
No comments:
Post a Comment