Ebrenn y'n Nos mis-Hedra 2018

Here is the transcript for the October 2018 segment of Ebrenn y'n Nos (Sky at Night) broadcast in Radyo an Gernewegva #400

Ebrenn y’n nos - mis-Hedra 2018

Yn hanter-bys north, ottani yn kynyav. An howl a wra esedha a-varra pub nos, ha'n nosow dhe hirhe. Tredhegves warn ugens mis-Gwynngala o an kehysnos, ha'n nos kehys ha'n dydh.

Kepar hag y’n hav ma, yma nebes planetys y’n ebrenn gorthugher. Yow yw kales dhe weles lemmyn, isel yn ebrenn soth-west wosa an howl dhe sedha. Sadorn yw isel yn Soth wosa howlsedhes, hag a wra sedha kyns unnek eur, hag a-varra diwettha yn mis

Meurth yw apert isel yn Soth yn gorthugher, yn rannneves Capricornus, mes le a splannder es mis-Gortheren, drefenn nyns yw mar ogas lemmyn. Dhe dhalleth mis-Hedra y vraster yw -1.3 ha diwedh mis-Hedra -0.6. Henn yw hwath moy splann es pub sterenn gweladow a Gernow saw Sirius.

NASA a wrug lonchya an Hwithrell Howl Parker an 12ves mis-Est. An towl yw dhe studhya an howl ha'n hwithrell mos moy ogas es pub hwithrell arall kyns. Dhe’n 13ves mis-Gwynngala, an system yeynhe o skychys yn fyw, ha dowr ow mos dre an panellys howl ha dewynnadoryon dhe lehe tempredh an lester-efanvos.
yth

An Hwrithrell Howl Parker kyns ev dhe vos lonchys. Notyewgh an dewynnadoryon du a-wartha dhe'n hwithrell ha'n skeus-toemmder orth an topp.

https://blogs.nasa.gov/parkersolarprobe/2018/09/14/parker-solar-probes-solar-array-cooling-system-fully-activated/

An hwithrell howl Parker a wra mos dhe'n ogassa 3.8 milvil a vildiryow diworth an howl. Ev a wra durya seyth blydhenn dhe mos ena, hag usya gronnedh an planet Gwener yn unn dresneyjya dhe kavoes an uskitter bras dhe neshe an howl. An kynsa nesheans dhe'n howl a vydh mis-Du an vlydhen ma.

Yth esa an lonch 12ves mis-Est 2018, an kynsa dresneyjyans Gwener 3a mis-Hedra, ha'n kynsa howlnesva 6ves mis-Du. parkersolarprobe.jhuapl.edu/The-Mission/index.php#Journey-to-the-Sun

An norvys yw trydhek milvil ha peswar ugens a vildiryow diworth an howl. Ytho, pan vydh an hwithrell yn y resegva finel, krevder an howlsplann a vydh bys dhe 600 gweyth y grevder omma.

Y fydh res usya skeus-toemmder, gans tewder a 4.5 meusva, gwrys a "komposit karbon". Ny yll an hwithrell mires orth enep an howl, awos krevder an howlsplann ena, mes yma daffar dhe studhya an mesyow tennvenek, temmigow nerthek an gwyns howl ha'n ayrgylgh howl, an korona.

Ny wrug an wandrell NASA 'Opportunity' war Meurth bos kestavys hwath. An wandrell a wrug kestava an norvys diwettha dhe’n 10ves mis-Metheven, wosa moy es peswardhek blydhen war enep Meurth a-ban 2004. Yth esa tewedh doust bras war Meurth, ha nyns esa howlsplann lowr rag hy fanellys howl. Dhe dhalleth mis-Gwynngala, myns doust yn ayrgylgh Meurth a-dro dhe Opportunity o isella, hag ynjinoryon NASA a wra tybi bos howlsplann lowr dhedhi dhe dhaskarga hy batri. I a wra assaya hy hestava pub dydh. Govenek a’m beus vydh an wandrell ma klewys arta. Y’n termyn a dheu, martesen lestri radyo Goonhelghi a wra keskommunyans an par ma.


Moy a gedhlow diworth: https://mars.nasa.gov/news/8360/six-things-about-opportunitys-recovery-efforts/

An lester-efanvos Nihonek Hayabusa 2, a wrug drehedhes an planetik Ryugu an Metheven ma, a sewenas lonchya y dhiw wandrell vyghan, henwys MINERVA-II-1 (yth yw akronym, kales dhe dreyla dhe Gernewek - Micro nano experimental robot vehicle for Asteroid, the second generation). An gwandrellyow a wrug tira war an planetik kynsa warn ugens mis-Gwynngala. An planetik Ryugu yw ogas hag unn kilometer a-hys.

Shap an planetik Ryugu gwrys gans Pennskol Kobe. Kevrenn: www.hayabusa2.jaxa.jp/topics/20180711bje/index_e.html
 Kredit imaj : Kobe University, University of Aizu (shape model creation), Auburn University (video creation), JAXA

An gwrandrellyow MINERVA-II 'Hibou' ha 'Owl' www.hayabusa2.jaxa.jp/en/topics/20180919e www.hayabusa2.jaxa.jp/en/topics/20181213e_MNRV-II1

An gwandrellyow yw ogas hag unn kilogramm kettep onan. I a yll lyfansas a-dro dhe’n planetik, ha tenna skeusennow anodho ha mesura tempredh hag erell. Dre usya an dhiw anedha, i a yll musura an shap trymynsek. Gans pub lamm, drefenn bos an gronnedh pur wann, an wandrell a yll lyfansas 15 meter, ha’n lamm a dhurya pymthek mynysenn. I a wra oberi yn omrewlys, heb edhomm gortos rag gorhemmynadow diworth an norvys pub termyn.

Imaj ensampel an enep diworth an wrandrell 1B 'Owl'. www.hayabusa2.jaxa.jp/en/topics/20180927e_MNRV

Ebrenn y'n Nos mis-Gortheren 2018

Here is a transcript of the Ebrenn y'n Nos (Sky at Night) segment for Radyo an Gernewegva. This was for July 2018, though I was a bit delayed in recording it, so it went out late near the end of the month:

Audio: anradyo.com/2018/07/27/rang390

Ebrenn y’n nos mis-Gortheren 2018

Hav yw lemmyn, ha’n nosow yw berr, mes hwath yma taklow dhe weles y’n ebrenn.

Gwener yw y’n ebrenn gorthugher wosa an howl dhe sedha. Gwener yw an splanna taklenn y’n ebrenn wosa an howl ha’n loer. Y’n hav ma, hi yw y’n west po north-west isel y’n ebrenn wosa an howlsedhes.
Yma planetys arall y’n ebrenn ynwedh. Yow yw yn soth an ebrenn a-dro dhe dheg eur gorthugherweyth dhe dhalleth mis-Gortheren ha nebes a-varra diwettha y’n mis. Yth yw yn rannneves Libra, ha nyns yw ev pur ughel y’n ebrenn. Sadorn yw gweladow ynwedh, le splann ha diwettha y’n nos, isel y’n ebrenn yn rannneves Sagittarius. Orth kynsa mis-Gortheren, Sadorn o y’n soth a-dro dhe unn eur myttinweyth. Mes drefenn y dheklinyans yw pell dhe’n soth, a-dro dhe -22.5 a dhegreow, nyns yw ughel yn ebrenn diworth omma y’n hanter-bys north.

Meurth yw planet pur splann an hav ma. Mes soweth nyns yw Meurth pur ughel yn ebrenn nyneyl. Dhe dhiwedh mis-Metheven, y splannder o -2.2, an keth ha Yow, hag a wrug sevi dhe 23:37 ha bos ughella dhe 03:39. 15ves mis-Gortheren, y splannder yw -2.6 ha sevel dhe 22:45 ha bos ughella dhe 02:37 y’n myttin. An dydh pan hwra Meurth an splanna drefenn y bos an mohya ogas dhe’n norvys yn y resegva, yw 31a mis-Gortheren. War an jydh na, y splannder a vydh -2.8 ha sevel dhe 21:32 ha bos ughella dhe 01:13. Y’n termyn na, Meurth a vydh an tressa taklenn y’n ebrenn nos, wosa an loer ha Gwener.

Dell vydh usys, Yow yw splanna es Meurth, nyns yw yn fenowgh Meurth dhe gavoes moy a splannder es Yow, mes dhe diwedh mis-Gortheren yth yw. An reson yw dhe diwedh mis-Gortheren ma, Meurth yw y moyha ogas dhe’n norvys. Resegva Meurth yw hirgylghek, ha resegva an norvys yw ogas dhe gylgh. Drefenn an norvys yw nes dhe’n howl, an norvys a wra mos a-dro uskissa, ow kowlwul resegva yn 365 a dhydhyow. Meurth yw pella, hag ev a wra kowlwul resegva yn 687 a dhydhyow. Ytho, traweythyow an norvys a dremena dres Meurth. Henn a hwarvos pub 780 a dydhyow.

Delinyans diworth Mirva Steronieth Kenedhlethel Nihon

Pan vydh planet a-dal dhe’n howl y’n ebrenn, henn yw enebieth, hag an planet yw gweladow yn kres an nos. Drefenn an planet yw an moyha ogas yn y resegva dhe’n norvys, ev yw an prys y moyha splannder. Nyns yw pub enebieth Meurth par drefenn y eskresekter. Mars yw Meurth ogas dhe’n howl yn y resegva pan hwra an norvys y dremena, an pellder yw le, ha Meurth a dhiskwedh brassa ha splanna es dell vydh usys. An termyn ma, Meurth a wra bos 35.8 milvil a mildiryow, po 57.6 milvil a gilometrow a’n norvys dhe 31ves Gortheren.

Imaj diworth LacailleOz

War eneb Meurth, yma tewedh doust bras y’n termyn ma. Onan an gwandrellyow robotek war Meurth, ‘Opportunity’ yw yn mysk an tewedh, ha nyns yw possybl an wandrell oberi drefenn nag eus howlsplann dh’y nerthhe. Dell waytyav, y fydh sinell klywys diworto arta. https://mars.nasa.gov/news/8348/opportunity-hunkers-down-during-dust-storm/

Yma towlenn dhe NASA danvonn tro-askell dhe Meurth. Henn a wrussa bos kamm kynsa nowydh dhe dhenseth, drefenn na veu nevra jynn-nija war bys arall bythkweth. Gans an efanvos Mars 2020, y fydh tro-askell vyghan, ogas dhe 1.8 kilogram, braster kepar ha ‘pel medhel’ (ynter pel tennis ha peldroes) gans lownyow gevell kontrarosellek a wra trelya 3000 tro pub mynysenn. Henn yw degplek kevradh rosella tro-askell war an norvys, drefenn bos an ayrgylgh war Meurth tanowa. https://www.nasa.gov/press-release/mars-helicopter-to-fly-on-nasa-s-next-red-planet-rover-mission https://youtu.be/oOMQOqKRWjU

An efanvos Nihonek Hayabusa 2 a wra neshe an planetik Ryugu. Ev a wrug kemmer nebes skeusennow anodho seulabrys, hag an towlenn yw dhe besya y neshe ha tira yn mis-Gwynngala po mis-Hedra, kemmer sampel anodho ha’y dehweles dhe’n norvys yn mis-Kevardhu 2020.

 https://spaceflightnow.com/2018/06/20/asteroid-ryugu-revealed-by-approaching-japanese-spacecraft/

An loerell Sentinel 5-P esa lonchys warlyna, usi ow mires orth an norvys dhe dhiskwedh myns a nebes gassow yn agan ayrgylgh, dre spektrometer golow a-wel ha golow isrudh. Y fydh usadow dhe vires orth defolans ayr, ow komprehendya karbon monoksid, oxsids nitrogen, sulfur dioksid ha methan. https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-44550091

https://www.esa.int/spaceinvideos/Videos/2018/06/Copernicus_highlights

Karbon monoksid yn Asia

http://www.esa.int/Our_Activities/Observing_the_Earth/Copernicus/Sentinel-5P/Copernicus_Sentinel-5P_releases_first_data

Chilli and tomato harvest

This is from the end of October, when I harvested all remaining chilli, sweet pepper and tomato fruits both on the patio outside my flat and at my parents greenhouse.

Some Peppadew and other chilli plants, along with a sunflower that never actually flowered because its flowering head was eaten by snails

Various types of chilli and sweet pepper

Lots of green tomatoes ready to be made into chutney

Various chillis, peppers and tomatoes

Tomatoes and some more Peppadews