Ebrenn y'n Nos mis-Hedra 2015

This is a transcript of the October 2015 episode of Ebrenn y'n Nos (The Sky at Night in Cornish)  which was broadcast in #243 of Radyo an Gernewegva.

Dydh da. Ottomma rann nowydh kevres “Ebrenn y'n nos” mis-Hedra.

Dhe mis-Hedra yma an rannnevesow kynyav orth aga omdhiskwedhes.

11 y'n nos, yn kres mis-Hedra

 Onan an moyha kler yw an pedrek Pegasus. Pegasus yw rannneves bras ughel y'n ebrenn dres an kynyav. Ev yw margh-nija diworth henhwedhlow Grek. Nessa dhodho yw rannnves arall Andromeda. Y'n ranneves ma yma an Galaksi Andromeda (Messsier 31). M31 yw an galaksi meur ogassa dh'agan galaksi. Ev yw martesen nebes brassa es agan galaksi, hag a'n jeves galaksiow loor ow resegva a-dro dhodho. Yma M31 dihaval orth an brassa niver a galaksiow, drefenn hi dhe'gan nesa dhe'n kevradh 300km pub eylenn. Dell usys an galaksiow a wra mos dhe-ves diworthyn hag an ollvys dhe omlesa. Yn pymp bilvil blydhen ow tos ev a wra junya gans agan galaksi ha furvya unn galaksi veur. Na borth own drefenn yma an sterennow mar bell diworth aga honan ha'n galaksiow a wra mos dres aga honan, bys dhe'n dhew galaksiow dos ha bos onan. 

Diworth Adam Evans dre Wikimedia Commons

Yma galaksi bras yn resegva a-dro dhe M31, ogas dhe degves rann braster M31. Henn yw an galaksi M33, y'n ranneves Triangulum. M31 yw gweladow yn es dre dhewlagas nooth, ha da yw yn diwlagattell yn ebrenn tewl. M33 yw kalessa dhe weles, mes y hyll bos gwelys dre dewlagas nooth mars yw an ebrenn pur dewl, martesen mars os ta war Woon Bren po Lysardh. Gans pellwelerow pur vras kepar hag an Keck in Hawai'i y hyll bos gwelys an sterennow yn M31 ha M33, ha pella, kammnevesow anedha, dhe dhyski moy a-dro dhe'n galaksiow ma.

An loor: 

Kwartron diwettha yw an 4a mis-Hedra, loor nowydh yw 12ves mis-Hedra, kynsa kwartron vydh 20ves mis-Hedra, ha'n loor leun vydh dhe'n 27ves.

 

An planetys: 

Mergher yw gweladow yn soth-est y'n ebrenn bora, kyns an howldrevel, gans ystynnans moyha dhe'n West dhe'n 16ves mis-Hedra, mes ny vydh marnas nebes degreow a-vann an gorwel kyns an howldrevel. Gwener yw y'n ebrenn bora ynwedh, marthys ughella ha mos dh'y ystynnans moyha dhe'n West dhe'n 26ves mis-Hedra. Meurth yw yn ebrenn bora ynwedh, ow trehevel y'n Est a-dro dhe 4 eur y'n bora. Ev yw yn rann pell diworthyn yn y resegva ha ganso braster 1.8. Ev vydh marthys splanna Gwaynten nessa.

Planetys kyns an howldrevel (16ves mis-Hedra)

Yma New Horizons hwath ow tannvon imajys ha data diworth y dresnijans Pluton an hav ma. Yma Rosetta hwath ow studhya an komet 67P/Churyumov-Gerasimenko mes soweth ny wrug kestava gans an tirell Philae arta.

Yma China ow pesya hwilas an loor. I a vynn tira robot war denewen pell an loor, erbynn 2020 gans rosyell kepar hag a wrussons i tira Chang'e 3 ha'n rosyell Yutu war an denewen nes yn 2013. I a vynn dannvon robot a wra kemmer sampel ha'y dhehweles dhe'n norvys y'n termyn a dheu, martesen ow lonchya yn 2017. http://spaceflightnow.com/2015/09/21/china-aims-for-landing-on-moons-far-side-by-2020/ http://moon.bao.ac.cn/multimedia/img2dce3.jsp

Y fydh an nessa efanvos Europek dhe Veurth, ExoMars 2016, delatys gans 2 vis. Ev a wra lonchya yn mis-Meurth yn le mis-Genver 2016 ha vyajya 7 mis dhe Veurth, dhe studhya y ayrgylgh ha'n gewer gans an "Trace Gas Orbiter" (Resegvell Gas Tanow) ha tira an direll Schiaperelli. http://spaceflightnow.com/2015/09/20/launch-of-european-mars-mission-delayed-two-months/

An efanvos ma yw profyans yn hwir rag an efanvos ExoMars 2018, a wra tira rosyell war eneb Meurth.

Yma neppyth a-dro dhe Veurth diworth NASA, yn Kembrek. Yma gwiasva "Beautiful Mars" gans imajys diworth resegvell "Mars Reconnaisance Orbiter", ha neppyth y'ga hever treylys yn lies yeth, ow komprehendya Kembrek: http://beautifulmars-welsh.tumblr.com/ po http://www.uahirise.org/cy/.

Chons da kavos gewer da hag ebrenn kler. Bys nessa prys.