Ebrenn y'n nos - mis-Gwynngala 2015

Apologies I haven't got round to recording this month's Ebrenn y'n Nos - various things have got in the way and I haven't had the chance to do a high-quality audio recording. Here is the text of it.

Dydh da. Ottomma rann nowydh kevres “Ebrenn y'n nos” mis-Gwynngala.

Yma an dydhyow orth aga berrhe ha'n nosow dhe hirhe dres an mis ma. Dhe'n 23a mis-Gwynngala, an kehysnos yw, pan vydh hirder an nos kehaval orth hirder an jydh.

Yma an trihorn hav hwath y'n ebrenn wosa hi dhe dewlhe, y hwra gortos ena bys dhe vis-Kevardhu drefenn kyn hwra an sterennow sevel hag esedha a-varra hag an seson dhe vos yn-rag, amser an howlsedhes a dheuth ha bos a-varra keffrys.

Yma Sadorn owth esedha a-varra, mes hwath gweladow yw yn Soth-West y'n gorthugher.

Dhe'n pymthegves mis-Est a wrug Gwener mos ynter an howl ha'n norvys. Nyns o an alinyans poran drefenn bos nebes ynklinyans dhe resegvaow an planetys. Ytho, ny wrug Gwener treustremena a-rag enep an howl y honan. A-varra an hav ma yth esa Gwener yn ebrenn gorthugher, y'n mis ma hi a wra dasomdhiskwedhes y'n ebrenn bora avel Borlewen. Erbynn diwedh mis-Gwynngala, bydh planetys Meurth ha Yow yn ebrenn bora kyns an howldrevel. Meurth yw pell diworth an norvys a-lemmyn ha nebes gwann y splannder, saw braster 1.8. An skeul 'braster' po magnitude yw koynt drefenn bos niverow byghanna dhe sterennow moy aga splannnder. Yma an ster gwanna neb yw gweladow dre dhewlagas nooth braster 6, an splanna sterenn Sirius yw -1.6 ha'n loor leun ogas ha -12.

Yow yw pella diworthyn es Meurth mes marthus brassa ha splanna y'n ebrenn. An dhew anedha a wra bos gweladow yn ta gwaynten nessa.

An loor yw dhe'n kwartron diwettha 5ves mis Gwynngala, yma loor nowydh dhe'n 13ves, kwartron kynsa 21a ha loor leun dhe'n 28ves. Loor leun an mis ma, yw gelwys avel 'gorloor'. An reson yw, yma an loor orth hy savla nessa dhe'n norvys dhe'n keth termyn usi hi leun. Ytho, an loor yw nebes brassa ha splanna y'n ebrenn es yw usadow, mes an difrans yw byghan yn hwir.

Mes kyns bora dhe'n 28ves mis-Gwynngala, y fydh difyk an loor. An loor a wra tremena a-ji skeus an nor, ha dos ha bos tewl ha rudh, ny vydh golowys marnas dre ayrgylgh an nor. An loor a wra tremena yn skeus an nor (yn stroth – an umbra) ynter 0207 ha 0527 (amser hav Predennek) hag y fydh yn skeus kowal ynter 0311 ha 0423. An loor vydh gweladow yn ebrenn soth-west yn termyn an difyk.

Difyk an loor 3a mis-Meurth 2007, skeusenn gwrys genev.

Ni a dhyskas an hav ma a-dro dhe'n efanvos New Horizons, hag ev dhe dresnija Pluton. Ev a wra spedya yn efan down lemmyn mes hwath a wra dannvon data dhe'n norvys a wrug ev kuntell a-dro dhe Bluton. Iskargans an data yw pur lent, ogas ha 1 kilobyt pub eylenn. Dhe'n kevradh na, rann Radyo an Gernewegva a wrussa iskarga yn pymp dydh. New Horizons a wra dresnija taklenn grogys Kuiper 2014 MU69 dhe'n Dy' Kalann 2019.

An efanvos DAWN usi ow mos yn resegva a-dro dhe Ceres, an brassa planetik y'n Penngrogys, a dhiskudhas menydh ynyal 6 km y ughelder war y enep. 

http://astronomynow.com/2015/08/08/ceres-mysterious-bright-spots-and-4-mile-tall-pyramidal-mountain-in-3-d/ http://astronomynow.com/2015/08/25/dawn-sends-sharper-scenes-from-dwarf-planet-ceres/

Gwydheo diworth NASA a-dro dhe DAWN

Curiosity, an 'rosyell' war enep Meurth a wrug dannvon omskeusenn (selfie) dhe'n norvys. Ev a usyas y bregh robot avel gwelen omskeusenn. NASA a wrug gwrias an imajys war-barth bys dhe'n omskeusenn nowydh. Curiosity re wrug lywya moy ages 11 km a-wosa ev dhe dira war Meurth yn 2012. http://astronomynow.com/2015/08/23/mountain-climbing-mars-rover-sends-back-low-angle-selfie/  

An omskeusenn Curiosity war enep Meurth

An komet 67P/Churyumov-Gerasimenko a wrug drehedhes y savle ogassa dhe'n howl yn y resegva 13ves mis-Est. http://astronomynow.com/2015/08/14/rosetta-studies-comet-67p-at-perihelion/ http://astronomynow.com/2015/08/03/philaes-descent-to-comet-67p/ Yma an komet ow kelli 300kg o dhowr ha 1000km doust pub eylenn. Kyn hwrug an tirell Philae difuna yn mis-Metheven, ha dannvon sinell dhe'n resegvell, ny wrug an kestav pesya, saw nebes amserow a-wosa rag termyn berr. http://astronomynow.com/2015/07/11/new-contact-with-intractable-comet-lander/ http://rosetta.esa.int

Gwydheo a-dro dhe'n hwilas rag an tirell Philae

My a wayt i dhe glywes diworto arta. Bys nessa prys, Duw genes rag an mis ma.